Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự là tình tiết làm cho mức độ nguy hiểm của trường hợp phạm tội cụ thể giảm đi, là một trong những căn cứ quan trọng để tòa án quyết định hình phạt cụ thể đối với người phạm tội.
Chỉ là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự
“Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” là một trong những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự được các tòa án thường xuyên áp dụng khi quyết định hình phạt đối với cá nhân phạm tội trong vụ án hình sự.
Thời gian qua, cơ quan xét xử các cấp đã có phản ánh về khó khăn khi áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” trong quá trình xét xử vụ án hình sự.
Nhằm tháo gỡ vướng mắc về áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” trong công tác xét xử, TAND Tối cao đã ban hành Công văn 174/TANDTC-PC.
Công văn 174/TANDTC-PC Hướng dẫn áp dụng tình tiết giảm nhẹ trong Bộ Luật Hình sự về việc áp dụng tình tiết giảm nhẹ “người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” quy định tại điểm s, khoản 1, Điều 51, Bộ Luật Hình sự năm 2015.
Theo công văn 174/TANDTC-PC, tình tiết “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” được hiểu là trường hợp người phạm tội thành khẩn khai nhận về hành vi phạm tội, ăn năn hối lỗi về việc mình đã gây ra.
Với công văn này, TAND Tối cao nhấn mạnh tình tiết “thành khẩn khai báo”, “ăn năn hối cải” không phải là hai tình tiết độc lập.
Do đó, nếu người phạm tội “thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” thì chỉ được coi là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1, Điều 51 của Bộ Luật Hình sự 2015.
Có bao nhiêu tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự?
Ngoài tình tiết “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải”, pháp luật nước ta còn công nhận rất nhiều tình tiết làm căn cứ giảm nhẹ trách nhiệm hình sự khi xét xử vụ án hình sự.
Pháp luật hình sự quy định cụ thể các trường hợp là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự tại Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017, với hơn 20 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, gồm:
– Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm;
– Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả;
– Phạm tội trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng;
– Phạm tội trong trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết;
– Phạm tội trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội;
– Phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra;
– Phạm tội vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không phải do mình tự gây ra;
– Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn;
– Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng;
– Phạm tội vì bị người khác đe dọa hoặc cưỡng bức;
– Phạm tội trong trường hợp bị hạn chế khả năng nhận thức mà không phải do lỗi của mình gây ra;
– Phạm tội do lạc hậu;
– Người phạm tội là phụ nữ có thai;
– Người phạm tội là người đủ 70 tuổi trở lên;
– Người phạm tội là người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng;
– Người phạm tội là người có bệnh bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình;
– Người phạm tội tự thú;
– Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải;
– Người phạm tội tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án;
– Người phạm tội đã lập công chuộc tội;
– Người phạm tội là người có thành tích xuất sắc trong sản xuất, chiến đấu, học tập hoặc công tác;
– Người phạm tội là người có công với cách mạng hoặc là cha, mẹ, vợ, chồng, con của liệt sĩ.
Phải ghi rõ lý do giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trong bản án
Ngoài ra, tòa án có thể coi đầu thú hoặc tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; kèm theo đó, tòa án phải ghi rõ lý do giảm nhẹ trong bản án khi quyết định hình phạt.
Với Công văn 212/TANDTC – PC 2019 Về việc giải đáp các vướng mắc trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự, hành chính, dân sự và kinh doanh, TAND Tối cao cũng có hướng dẫn liên quan đến vấn đề áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.
Cụ thể, tòa án các cấp có thể ghi nhận những tình tiết dưới đây là căn cứ giảm nhẹ trách nhiệm hình sự:
– Vợ, chồng, cha, mẹ, con, anh, chị, em ruột bị cáo là người có công với nước có thành tích xuất sắc được Nhà nước tặng một trong các danh hiệu vinh dự như: Anh hùng lao động, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Bà mẹ Việt Nam anh hùng, nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú, nhà giáo nhân dân, nhà giáo ưu tú, thầy thuốc nhân dân, thầy thuốc ưu tú hoặc các danh hiệu cao quý khác theo quy định của Nhà nước;
– Bị cáo là thương binh hoặc người thân thích như vợ, chồng, cha mẹ, con, anh, chị, em ruột là liệt sỹ;
– Người bị hại cũng có lỗi;
– Thiệt hại do lỗi của người thứ ba;
– Gia đình bị cáo sửa chữa, bồi thường thiệt hại thay bị cáo;
– Người bị hại hoặc đại diện hợp pháp của người bị hại xin giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo trong trường hợp chỉ gây tổn hại về sức khỏe cho người bị hại, gây thiệt hại về tài sản;
– Phạm tội do phục vụ yêu cầu công tác đột xuất như đi chống bão, lụt, cấp cứu;
– Bị cáo tự nguyện giao nộp ít nhất một nửa số tiền thu lợi bất chính hoặc tiền phạt bổ sung theo bản án, quyết định của tòa án.
Giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân thương mại
Điều 84, Bộ Luật Hình sự năm 2015 sửa đổi năm 2017 Quy định về các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự áp dụng đối với pháp nhân thương mại như sau:
– Đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm;
– Tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả;
– Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn;
– Tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án;
– Có nhiều đóng góp trong việc thực hiện chính sách xã hội.
Trong đó, khi quyết định hình phạt đối với pháp nhân thương mại, tòa án có thể coi các tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ, nhưng phải ghi rõ lý do giảm nhẹ trong bản án.
Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đã được Bộ Luật này quy định là dấu hiệu định tội hoặc định khung thì không được coi là tình tiết giảm nhẹ trong khi quyết định hình phạt.
(Blogluat.com)